Soğuk algınlığı hastalıklarından korunmada ve bu hastalıkların tedavisinde kullanılabilecek droglar(bitkilerin ilaç olarak kullanılabilecek kısımları) dört grupta toplanabilir:
1. Bağışıklık sistemi (immün sistem) üzerinde etkili droglar: Vücudumuza zarar verebilecek antijenleri (yabancı maddeler) tanıyan ve yoketmeye çalışan organların ve hücrelerin bütününe (bademcikler, timus bezi, dalak, lenf sistemi, akyuvarlar..) “bağışıklık sistemi” denir. Bu sistem vücudu hastalıklardan korur, hastalık ortaya çıktığında ise iyileşmeyi sağlar. Pekçok bitki de bağışıklık sistemini korur, uyarıp kuvvetlendirir. C vitamini bakımından zengin bitkiler (kuşburnu, biber, turunçgiller vs.), soğan, sarımsak, zencefil, ekinazya, ceviz, Çin geveni, çörekotu, hidrastis, kedipençesi ve Sibirya ginsengi bunlardandır.
2. Uçucu (eterik) yağiçeren droglar: Uçucu yağiçeren droglar veya uçucu yağlar, antiseptik(mikropların çoğalmasını önleyici) ve ekspektoran (nefes açıcı) etkileri dolayısıyla soğuk algınlığı hastalıklarında ilk akla gelen ilaçlardır. En çok kullanılan uçucu yağ bitkileri şunlardır: adaçayı, anason, kekik, lavanta, mersin, nane, okaliptus, rezene. Uçucu yağ içeren droglardan veya uçucu yağlardan üç şekilde faydalanılır:
Ağızdan (dahilen) kullanım : Uçucu yağiçeren drogların ekstrelerinden hazırlanan tablet,şurup, damla gibi preparatlar dahilen, alışılmış dozlarda kullanıldığında yan etki göstermez. Yüksek dozda alınan çam ve okaliptus yağları böbreklere, kekik yağı karaciğere zarar verebilir.
Buğu (inhalasyon) : Uçucu yağlar su buharıyla sürüklenme özelliğine sahip olduğu için sıcak suya ilave edilince ortama yayılır ve nefes yoluyla alınması mümkün olur. Buğu, sıcak suya uçucu yağ damlatmak veya uçucu yağ içeren droğu doğrudan suya koymak suretiyle hazırlanır. Alkollü solüsyon ve merhem formundaki uçucu yağ preparatlarıda aynı maksatla kullanılabilir. Sentetik burun damlalarıyerine uçucu yağ buğuları tercih edilebilir. Buğu tatbikinde şu hususlara dikkat edilmelidir:
-Soğuk algınlığı hastalıkları
-Su, cildi yakmayacak sıcaklıkta olmalıdır.
-Uçucu yağlar tahrişedici olduğu için buğu sırasında özellikle gözler korunmalıdır.
-Çocuklarda ve yaşlılarda doğrudan tatbikten kaçınılmalı, buğu hastanın odasına önceden yerleştirilerek ilacın odaya da ğılmasısağlanmalıdır. Böylece, uçucu yağkonsantrasyonu seyreltilmişolur.
-Alerjik bünyeli ve astımlıkişiler buğu yapmamalıdır.
Mentollü preparatlar bebeklerde ve iki yaşın altındaki çocuklarda solunum dolaşım sistemi hasarına sebep olabileceği için kesinlikle kullanılmamalıdır.
Masaj : Uçucu yağlı merhemlerle göğsün ve sırtın ovulması soğuk algınlığı hastalıklarının tedavisinde çok faydalıdır. Bu uygulamayla cilde kan toplanır, vücut ısınır, terleme meydana gelir, böylece toksinler atılır. Bu merhemler emziren kadınlarda göğüs çevresine sürülmemelidir. Uçucu yağlarla hazırlanan bir soğuk algınlığı merhemi şöyledir (P:aynı oranda azaltılıp çoğaltılabilir) :
Adaçayıya ğı 2 ml
Nane yağı 2 ml
Okaliptus ya ğı 2 ml
Vazelin 50 gr 3.
Müsilaj (zamk gibi suda şişerek çözelti oluşturan, zamktan fakrlı olarak yapışmayan madde) içeren droglar: Yumuşatıcı etki gösteren bu droglar solunum yolu mukozasınıkorur ve tahrişedici öksürüğe iyi gelir. Müsilajlı droglarla infüzyon hazırlanırken ısıtma yapılmaz. Drog veya drog karışımının üzerine soğuk su ilave edilir, bir süre bekletilir, arada sırada çalkalanır, süzülür, soğuk olarak veya hafifçe ısıtılarak içilir. Bu işleme “maserasyon” adıverilir. Müsilaj içeren droglardan bazılarış unlardır: ebegümeci yaprağı, hatmi kökü,ıhlamur çiçeği, keten tohumu, mürver çiçeği, sığırkuyruğu çiçeği. Ihlamur gibi müsilaj oranı çok yüksek olmayan droglar düşük sıcaklıkta masere edilebilir.
İnfizyon Nedir?
Çayı yapılacak drogların yaprak, çiçek gibi narin kısımları kullanılacaksa ince birşekilde kullanılacaksa uygun irilikte parçalar haline getirilir, infüzyon kabına (sıradan bir demlik de olabilir) alınır, üzerine kaynar sıcak su ilave edilir, kabın ağzı kapatılır, su banyosunda veya hafif ateşte 5 dakika tutulur, ılıklaşıncaya kadar bekletilir, temiz bir tülbentten süzülür. İnfüzyonlar genellikle %2 oranında hazırlanır; yani 2 gr drog veya drog karışımıiçin l00 ml su kullanılır
4. Saponin içeren droglar: Antiflojistik (iltihap giderici) ve ekspektoran etki gösteren bu droglar özellikle bronşit ve sinüzit tedavisinde kullanılır. Saponin içeren droglardan bazıları şunlardır: çam yaprakları ve tomurcukları, çöven kökü, çuhaçiçeği kökü, duvar sarma şığı yaprağı, hercai menekşe çiçeği, meyan kökü.
Soğuk algınlığı hastalıklarını önlemek mümkündür. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olanlar, risk grupları(okul, hastahane gibi kalabalık yerlerde bulunanlar), salgın durumlarında herkes, bağışıklık sistemini kuvvetlendirmek, temiz hava solumak, günde 0.5-1 gr C vitamini almak, aş ğıdaki üç çay reçetesinden birini hazırlayıp gün boyu içmek suretiyle bu hastalıklardan korunabilir ((P:aynı oranda azaltılıp çoğaltılabilir):
Kuşburnu meyvesi (çekirdeksiz) 20 gr
Melisa yaprağı 20 gr
Mürver çiçeği 20 gr
Ahududu yaprağı 40 gr
***
Gül hatmi çiçeği 20 gr
Papatya çiçeği 20 gr
Ihlamur çiçeği 25 gr
Melisa yapra ğı 25 gr
***
Papatya çiçeği 10 gr
Böğürtlen yaprağı 20 gr
Sinirliot yaprağı 20 gr
Kuşburnu meyvesi (çekirdeksiz) 50 g
Bu drog karışımlarının herhangi birinden 3 yemek kaşığı alınır, üzerine 1 lt kaynar su ilave edilir, 5 dakika hafif ateşte ısıtılır, süzülür, balla tatlandırılır (şeker hastaları tatlandırmadan içmelidir), günde 5-6 fincan içilir.
Hastalığın ilk belirtileri ortaya çıkar çıkmaz alınacak tedbirlerle ve yatak istirahatıyla hastalık hafif geçirilebilir. Bunun için yapılabilecekler şunlardır:
Öncelikle ayak banyosu yapılmalıdır. 1 lt kekik çayı ile 0.5 lt atkuyruğu çayı karıştırılır, sıcaklık 37°C’ye düşünce ayaklar bu banyoya sokulur, 10 dakika bekletilir, sonra iyice kurulanır ve önceden ısıtılmış çoraplar giyilir. Banyonun etkisi, dahilen alınacak ıhlamur veya mürver çayıyla desteklenir. Her iki çay da hastayıterleterek toksinlerin atılmasına yardımcıolur. Bu maksatla şöyle bir karışım çay da hazırlanabilir (P):
Sinirliot yaprağı10 gr
Melisa yaprağı 20 gr
Mürver çiçeği 20 gr
Kuşburnu meyvesi (çekirdeksiz) 30 gr
Bal yeteri kadar
Kekik banyosu yapılabilir. 100 gr kekik ve 3 lt suyla hazırlanan infüzyon banyo suyuna ilave edilir, suyun sıcaklığı 35°-38°C olunca banyoya girilir, 10-15 dakika kalınır, sonra en az 1 saat dinlenilir.
Ağız-boğaz infeksiyonlarına karşı, adaçayı, kekik veya papatya çayıyla günde 3 defa gargara yapılır. Aşa ğıdaki reçeteye göre eczanede hazırlatılan karışımdan 10-20 damla 1 bardakılık suya ilave ederek gargara yapmak daha etkilidir (P):
Beşparmakotu tentürü 5 ml
Mirra tentürü 5 ml
Ratanya tentürü 5 ml
Eterli kekik ya ğı5 damla
Özellikle nezle başlangıcında, gece yatmadan evvel kekik veya papatya buğusu yapılır ve aşağıda tarifi verilen nezle çayından günde 3 fincan içilir (P)
Gül hatmi çiçeği 5 gr
Adaçayıyaprağı 10 gr
Söğüt kabuğu 10 gr
Böğürtlen yaprağı11 gr
Ihlamur çiçeği 14 gr
Mürver çiçeği 14 gr
Papatya çiçeği 14 gr
Kuş burnu meyvesi (çekirdeksiz) 20 gr
Gül hatmi haricindeki droglar karış tırılır, bu karışımdan 3 tatlıka şığıalınır, üzerine 250 ml su ilave edilip kaynatılır, 5 dakika hafif ateşteısıtılır, balla tatlandırılır, gül hatmi çiçekleri ilave edilir, ılıklaşınca içilir.
Soğuk algınlığı hastalıklarında çocukların ateşi yetişkinlerden daha hızlı yükselir. Böyle durumlarda ıhlamur çiçeği ve mürver yaprağı faydalıdır. Aynı irilikte ufalanmış ıhlamur ve mürver karışımından 2 tatlıkaşığı alınır, 100-150 ml sıcak suda 10 dakika bekletilir,ılık içirilir. Soğuk algınlığı hastalıklarında, özellikle bronşitte öksürüğün tipine göre hazırlanan çaylar tedaviyi destekler ve kişiyi rahatlatır.
Tahrişedici öksürük : Günde 3 defa birer fincan hatmi çayıveya İzlanda yosunu çayı tatlandırmadan içilir veya aşağıdaki iki karışımın herhangi birinden 2 tatlı kaşığı alınarak 250 ml suyla çay hazırlanır, balla tatlandırılıp içilir (P):
Ahududu yaprağı 20 gr
Hatmi kökü 20 gr
Melisa yaprağı 20 gr
Sinirliot yaprağı 20 gr
***
Ebegümeci yaprağı10 gr
Kekik herbası 10 gr
Mürver çiçeği 10 gr
Öksürükotu yaprağı 20 gr
Ebegümeci çiçeği 20 gr
Tahriş edici öksürüğe karşı hatmi şurubu da kullanılır. Bu şurup eczanede hazırlatılabileceği gibi evde de hazırlanabilir. 2.5 gr hatmi kökü orta irilikte doğranır, soğuk suyla yıkanır, cam kavanoza alınır, üzerine 2 ml alkol ve 42 ml su konur, sık sık çalkalanarak 3 saat maserasyonda bekletilir, tülbentten süzülür, isteğe bağlımiktardaşeker ilave edilir ve erimesi için hafifçe ısıtılır, içileceği zaman kısık ateşte ılıklaştırılır.
Balgamlı öksürük : Aşağıdaki üç reçeteden herhangi birine göre hazırlanan çay, günde 4-5 defa 1 fincan içilir, arzuya göre balla tatlandırılabilir (P):
Gül hatmi çiçeği 10 gr
İzlanda yosunu 20 gr
Kuşburnu meyvesi (çekirdeksiz) 20 gr
Mürver çiçeği 20 gr
Papatya çiçeği 20 gr
Çuhaçiçeği kökü 30 gr
Rezene meyvesi (kıyılmış ) 30 gr
Sinirliot yaprağı 30 gr
***
Ebegümeci yaprağı10 gr
Ihlamur çiçeği 10 gr
Kekik herbası10 gr
Melisa yaprağı 10 gr
Papatya çiçeği 10 gr
Çuhaçiçeği kökü 20 gr
Sığırkuyruğu çiçeği 20 gr
Sinirliot yaprağı 30 gr
***
Melisa yaprağı 10 gr
Çuhaçiçeği kökü 20 gr
Ihlamur çiçeği 20 gr
Papatya çiçeği 20 g
Balgamlı öksürükte anasonlu amonyak likörü de oldukça etkilidir. Bu ilaç eczanede hazırlatılmalıdır. 1 gr anason ya ğı 24 gr alkolde çözdürülür, içine 5 gr amonyak ilave edilir, günde birkaç defa az miktarda suya 20 damla konularak içilir.şeker hastası olmayan kişiler kesme şekere damlatarak da alabilirler. (Türk Kodeksi)
Boğmaca : Balla tatlandırılmış kekik çayından günde 1-2 defa bir-iki fi ncan içilir. Gece yatmadan evvel kekik buğusu ve haftada 2-3 defa kekik banyosu yapılır. Boğmacaya karşı kullanılabilecek bir diğer çay reçetesi şöyledir (P):
Papatya çiçeği 20 gr
Kekik herbası 30 gr
Sinirliot yaprağı 30 gr
Hastalığın seyrinde üç gün içinde farkedilir bir iyileşme olmazsa, yüksek ateş, iltihaplı balgam,şiddetli baş ağrısı gibi belirtiler varsa bakteriyel infeksiyondan şüphelenmeli ve hekime gidilmelidir .
Kaynak
Yrd.Doç.Dr. Aslan KalafatçılarCelal Bayar Üniversitesi Alaşehir Meslek Yüksekokulu Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bölümü
0 yorum:
Yorum Gönder