Kudretnarı ~ Diyabet(Şeker Hastalığı), hiperlipidemi, Ülser ve Enfeksiyonlarda kullanımı

Kudretnarı Anadolu’da daha çok süs bitkisi olarak yetiştirilse de diyabet, hiperlipidemi, ülser ve enfeksiyonlarda etkili bir bitkidir.
Kudretnarı (Momordica charantia) , parçalı yapraklı, sarı çiçekli, tırmanıcı ve tek yıllık otsu bir bitkidir. Anavatanı Hindistan olmakla birlikte Asya ve Afrika’nın tropik bölgelerinde de bulunur. Anadolu’da süs bitkisi olarak yetiştirilir.

Kudretnarı bitkisinin meyveleri 10- 15 cm uzunluğunda, iğ şeklinde, üzeri pürtüklü, önce yeşil sonra parlak sarı veya turuncu renklidir. Olgunlaşan meyveler yarılır ve üstü kırmızı bir arillus ile kaplı tohumlar ortaya çıkar. 1 cm uzunluğunda, üzeri desenli ve kenarları tırtıklı tohumlar böceğe benzer.

Kudretnarı meyveleri çeşitli aktif bileşenler ihtiva eder: glikozitler (örneğin; momordisin I ve II), steroidal saponinler (örneğin; karantin), alkoloitler, sabit yağlar, polipeptitler (örneğin; Map30 (Momordica anti-HIV protein), momorkarin lektin). Olgunlaşmamış meyveler ise A vitamini, fosfor ve demir kaynağıdır. Kudretnarı meyvelerinin tıbbi etkileri şöyledir:

Diyabet(Şeker Hastalığı)

Kudretnarının etkili bileşenlerinden steroidal saponinler ve insülin benzeri peptitler kan şekerini düşürücü etki gösterir. Kudretnarının bütün kısımları diyabette etkilidir. Sistematik çalışmalarda, kurutulmuş meyve ve tohumlardan hazırlanan alkol özütünün kan şekerini birinci hafta sonunda %49, beşinci hafta sonunda %39; olgunlaşmamış taze meyvelerden hazırlanan sulu özütün açlık kan şekerini %50 oranında düşürdüğü tespit edilmiştir (1, 11). Kudretnarı özütünün diyabetteki etkinliği şu temel faydalarına dayandırılmıştır:

• Hücrelerden şeker alımını arttırır.

• Karaciğerin şeker kullanımını arttırır.

• İnsülin salınımını destekler ve etkisini arttırır.

• Vücuttaki protein ve yağın şekere dönüşmesini engeller.

Hiperlipidemi

Kudretnarı özütünün trigliserit ve kötü huylu kolesterolü (LDL) azalttığı, iyi huylu kolesterolü (HDL) arttırdığı tespit edilmiştir. Bu etkinin, bileşimindeki saponinlerden ileri geldiği düşünülmektedir. Saponinler pankreastan salınan lipaz enziminin etkisini önleyerek besinlerdeki yağın kana karışmasını engellemektedir.

Ülser 

Halk arasında, kudretnarının olgun meyveleri ezilip balla karıştırılarak macun haline getirilir ve mide ve onikiparmak bağırsağı ülserlerine karşı dahilen kullanılır. Deney hayvanları üzerinde yapılan çalışmalarda, kudretnarı özütünün, ülsere yolaçtığı bilinen Helicobacter pylori bakterisi üzerinde etkili olduğu ve ülser oluşumunu önlediği ortaya konmuştur.

Bakteri enfeksiyonları

Son yıllarda, sentetik gıda koruyucularının yerine geçebilecek bitki kökenli mikrop öldürücü bileşiklerin araştırılmasıyla, kudretnarı özütünün B. subtilis, L. innocua, Staph. aureus gibi bazı gram pozitif bakteriler üzerinde etkili, gram negatif bakteriler ve çeşitli küfler üzerinde etkisiz olduğu ortaya konmuştur. Bir başka çalışmada ise kudretnarının sulu ve alkollü yaprak özütünün idrar yolu enfeksiyonları, tifo ve dizanteriye sebep olan bakteriler üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir.

Virüs enfeksiyonları

Kudretnarı meyvelerinde bulunan alfa- ve beta-momorkarin lektin ve MAP30’un, Epstein-Barr, HPS-1, HIV, coxsackievirus B3 ve polio virüsleri üzerinde etkili olduğu ortaya konmuştur.

Kudretnarının riskleri

• Rahim hareketlerini uyararak düşüğe sebep olduğu için  hamilelerde ve hamile kalmak isteyenlerde kullanılmamalıdır.

• Döllenmeyi azalttığı için hamile kalmak isteyenlerde ve kısırlık tedavisi görenlerde kullanılmamalıdır.

• Antidiyabetik ilaçlar ve insülinle birlikte kullanıldığında kan şekerini aşırı düşüreceği için dikkatli olunmalıdır.

• Kolesterol düşürücü ilaçlarla birlikte kullanıldığında ilacın etkisini arttıracağı için dikkatli olunmalıdır.

Kaynak

Ecz. Etil Arıburnu

Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı