Sağlıklı ve zeki nesilller için iyotlu tuz
Sağlık Bakanlığı (SB) ve Tarım Bakanlığı (TKB) işbirliğinde, Tuz Tebliğinde değişiklik yapılarak iyotsuz gıda sanayi tuzunun doğrudan tüketiciye sunumu yasaklanmıştır.
Tuz üretimi ve kullanımı ile ilgili bu değişim halkı iyot yetersizliği bozukluklarından (İYB), özellikle çocukları zihinsel ve bedensel gelişim geriliğinden korumak ve 2005 yılı sonuna kadar halkın en az %90’ının iyotlu tuz kullanımını sağlamak amacıyla yapılmıştır.
İyot canlılar tarafından hergün gıdalarla alınması gereken bir mikro besin ögesidir. Her gün kişi başına 90-150 mikrogram (yaşa göre değişmektedir) alınması gereken iyot eksik alınırsa, toplumların sağlığı ve ekonomisi olumsuz olarak etkilenmektedir.
İyot yetersizliğinin sonuçları:
Zeka geriliği; cücelik; sağırlık; felçler; doğumsal anomaliler; bebek ve çocuk ölümlerinde artış; kadınlarda düşükler; kısırlık; her yaşta guatr; okul çocukları ve erişkinlerde öğrenme, anlama, algılama bozuklukları.
Hayvanlarda et, süt, yün, yumurta vs. de verim düşmesi, tekrarlayan düşükler, cılız yavrular.
Toplumda işgücü kayıpları, tanı ve tedavilere harcanan masraflar ve hayvancılık sektöründe verim düşüklüğü gibi nedenlerle ekonomik kayıplar.
Dünya’da Durum
İyot yetersizliği nedeniyle dünyada 113 ülkede 1,6 milyar insan risk altında olup 700 milyondan fazla kişide guatr mevcuttur, 40 milyondan fazla insan zihinsel özürlüdür.
Türkiye’de Durum
İyot yetersizliği Türkiye’de de önemli bir sorundur. Yapılan çeşitli araştırmalar ülke düzeyinde guatr oranının %31 olduğunu göstermiştir. Guatr, buzdağının su üstünde kalan kısmıdır. Yukarda belirtilen diğer sorunlar, toplum tarafından iyot yetersizliğine bağlı olarak geliştiği bilinmeyen ya da fark edilmeyen sorunlar olup, buzdağının suyun altında kalan daha büyük kısmında yer almakta ve ciddi tehlike oluşturmaya devam etmektedir.
Sağlıklı ve zeki nesiller için halkımıza düşen görevler:
Sadece iyotlu tuz kullanmak.
İyotsuz tuz satanları ve iyotsuz tuz kullanan toplu tüketim yerlerini yasal değişiklikten bahsederek uyarmak.
Uyarılara rağmen iyotsuz tuz satan ya da toplu tüketim yerlerinde kullananlar hakkında TKB’nin taşra teşkilatının Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerine bildirmek.
Editörlere Not
Adı geçen değişiklik 13 Ocak 2005 tarih ve 25699 (Tebliğ No 2004/44) sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.
Tuzların kontrolü; üretimden tüketimine kadar TKB sorumluluğunda olup, halka iyotsuz gıda sanayi tuzu satan bakkal, market vs. satış yerleri ve iyotsuz tuz kullanan toplu tüketim yerleri hakkında işlem yapılacaktır.
İyot Yetersizliği Bozuklukları (İYB) Kontrolu ve Tuzun İyotlaması Programı SB tarafından 1994 yılında başlatılmış, 1999 yılında sofra tuzunun iyotlanması zorunlu hale getirilmiştir. Türkiye, 2005 yılı sonuna kadar sorunun ortadan kaldırılması ilgili küresel hedefe ulaşma kararı almıştır. 1995 yılında iyotlu tuz kullanım oranı %18 iken, 2003 yılında halkın %70’inin iyotlu tuz kullandığı tesbit edilmiştir. Kentsel yerleşim yerlerinde kullanım oranı %78 iken, kırsal bölgelerde kullanım oranı %48’e düşmektedir. Ancak, 2002 yılında 30 ilde okul çocuklarında yapılan idrarda iyot ölçümü araştırması 6 il hariç çocuklarımızın yeterli iyot almadığını göstermiştir.
Sorunun tamamen ortadan kaldırılması için evhalkı iyotlu tuz kullanım oranı en az %90 olmalıdır.
Dünyada İsviçre, Kanada gibi gelişmiş ülkeler bu sorunu 1920 lerde farkedip iyotlu tuz kullanarak ortadan kaldırmışlardır. Aralarında Çin’in de bulunduğu, nüfusu ve tuz üreticisi çok olan 27 ülke ise bu sorunu tamamen ortadan kaldırmıştır.
İyot Eksikliği Önlenebilir Zeka Geriliğinin En Önde Gelen Nedenlerinden Birisidir ve Kişiyi Anne Karnından Başlayarak Tüm Yaşamı Boyunca Olumsuz Olarak Etkileyen Bir Hastalıklar Bütünüdür.
İyot yetersizliğinin en olumsuz ve yıkıcı etkilerinin gözlendiği risk grupları; doğurganlık çağdaki kadınlar, gebeler, bebekler ve çocuklardır. Bebek ve çocuklarda; büyüme ve gelişme geriliği, zeka düzeyinin akranlarına göre en az 13.5 puan daha düşük olması, öğrenme yeteneği ve okul başarısında azalma, gebelerde düşük ve ölü doğum riskinde artma ve her yaşta guatr iyot yetersizliğin oluşturduğu önemli sağlık problemlerinden sadece birkaçıdır.
Sağlık Bakanlığı olarak yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, anne ve çocuk ölümlerine yol açabilen sağlık problemlerinin çözümüne ve toplumun bu konuda bilinçlendirilmesine yönelik çeşitli çalışmalar yürütmekteyiz. Bu çalışmalardan biri de ülkemiz için önemli bir halk sağlığı sorunu olan iyot yetersizliği hastalıkları ve bu hastalıkların yol açtığı sağlık problemlerinin önlenmesidir.
Bu amaçla tüm dünyada iyot yetersizliğinin önlenmesi için ülkemizin de içinde bulunduğu birçok devlet özel programlar başlatmıştır. Sağlık Bakanlığı olarak 1994 yılında UNICEF ile işbirliğinde “İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi Ve Tuzun İyotlanması Programı” başlatılmıştır.
Güvenli, ucuz ve etkili bir yol olan iyotlu tuz kullanımı çok uzun bir süredir dünyada bilinen ve yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.
Ülkemizde 1968 yılında başlayan tuzun iyotlanması çalışmaları, 1994 yılında başlayan ulusal “ İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi ve Tuzun İyotlanması Programı” ile hız kazanmıştır. Eğitim, yasal düzenleme, bilgilendirme, bilinçlendirme, izleme ve denetimler ile iyotlu tuz kullanımında artış görülmüştür. Ancak, İyot yetersizliği hastalıkları ülkemiz için önemli bir halk sağlığı sorunu olarak devam etmektedir.
Program kapsamında yapılan çalışmalarda tuz firmalarının konuya ilgisinin arttırılması, halkın bilinçlendirilmesi, sağlık personelinin bilgilendirilmesi ve yasal değişikliklerin gerçekleştirilmesi başlıklarına ağırlık verilmiştir. Programın başladığı tarihten bu güne kadar üretilen iyotlu tuzun halk tarafından tüketilmesi konusunda halkın bilinçlendirilmesi, sağlık personelinin bilgilendirilmesi çalışmaları sonucu 1995 yılında iyotlu tuz tüketen hanelerin oranı% 18 iken 2003 yılında bu oranın % 70’lere ulaştığı ancak kullanım oranının istenilen düzeyde olmadığı görülmektedir. Araştırmaların ortaya koyduğu durum itibariyle ülke düzeyinde sağlanan gelişmelere karşın hala iyot yetersizliğin sürdüğü bölgeler söz konusudur.
İyot Nedir?
İyot, insan ve hayvanlarda normal büyüme ve gelişme ile beyin ve vücut işlevleri için mutlak gerekli bir elementtir.
İyot, İnsan vücudunda beyin ve sinir sisteminin normal büyüme ve gelişmesi, vücut ısısı ve enerjisinin devamı için gerekli olan tiroid hormonlarının (T4-tiroksin ve T3-triiyodotironin) önemli bir bileşenidir. Bu hormonlar vücudun tüm sistemlerinin büyüme ve gelişmesi için gereklidir. Besinlerle iyot yetersiz alındığında iyot yetersizliği hastalıkları görülmektedir.
İyot Yetersizliği Sonucunda;
Tiroid bezinden kana geçen hormonlar yeterli miktarda yapılmamakta, hemen hemen tüm organların büyümesi, gelişmesi ve işlevlerinde sorunlar ortaya çıkmakta, boy uzaması durmakta ve zihinsel işlevler gerilemektedir.
Yapılan bilimsel çalışmalara göre doğumdan itibaren iyot yetersizliği zeka düzeyinde 13.5 puanlık düşmeye neden olmakta çocuklarda öğrenme yeteneğinde azalma ve algılama güçlüğü ve bunun sonuncu olarak da okul başarısında düşme gibi sorunlara yol açmaktadır.
İyot Eksikliğinde Oluşan Sağlık Sorunları
Anne Karnında ve Bebeklikte
Düşük
Ölü doğum
Bebek ölümü
Sağırlık
Dilsizlik
Cücelik
Zeka geriliği
Doğum anomalileri (Doğuştan olma bozukluklar)
Çocukluk ve Gençlikte
Guatr
Kısa boyluluk
Zihnin yetersiz çalışması
Öğrenme yetersizliği
Algılama ve öğrenmede yetersizlik
Yetişkinlerde
Guatr
Verim düşüklüğü
Tiroid kanser riskinde artmadır.
Yetersiz iyot alımı bir çok hastalığa ve sağlık sorununa neden olmaktadır. İyot yetersizliği hastalıklarının başında, en çok bilinen ve görülebilen GUATR gelmektedir. Guatr her yaş grubunda önemli bir hastalıktır. İyot yetersizliği hastalıklarından en ciddi olan, bilinmeyen ve gözle görülemeyen sorun ise BEYİN ÖZÜRÜ ve ZEKA geriliğidir.
İyot Yetersizliği Hastalıklarının Durumu
İçinde bulunduğumuz 21.yüzyılda dünyamızda 1.6 milyar çocuk iyot yetersizliğinden etkilenmektedir. Şu anda dünyadaki milyonlarca çocuğu gözle görülemeyen ve önlenebilen beyin özrüne mahkum etmiş, onmilyonlarca çocukta zihinsel geriliğe yol açmış, bunların dışında da yüzmilyonlarcasında daha hafif bedensel ve zihinsel kusurlar yaratmıştır.
Ülkemizde en son 2002-2003 yıllarında okul çağı çocuklarında yapılan araştırmaların sonuçlarına göre;
Her 100 çocuktan yaklaşık 30'unda Guatr sorunu olduğu
İdrardaki iyotlarının yeterli olup olmadığına bakıldığında 10Oµg/L olması gereken idrar iyot miktarı yerine 53µg/L olduğu bulunmuştur. Bu durum ülkemizde özellikle okul çağı çocuklarında iyot yetersizliğinin ciddi boyutlarda olduğunun net kanıtıdır.
Bireylerin Almaları Gereken Günlük İyot Miktarları
YAŞAM DÖNEMİ GÜNLÜK İYOT ALIMI
0-6 yaş 90 µg / gün
6-12 yaş 120 µg / gün
12 yaş üstü 150 µg / gün
Gebe ve emzikli 200 µg / gün
İyot Hangi Kaynaklardan Sağlanabilir?
İyot yenilen gıdalardan ve içilen sulardan alınır.
İyot, deniz ürünlerinde (balık, yosun gibi), toprakta yeterli miktarda iyot bulunduğunda et, süt, yumurta ile tahıllarda ve diğer gıdalarda bulunmaktadır.
Ülkemizde toprak erozyonu, sel baskınları v.b. nedenlerle su ve toprakta iyot yeterince bulunmamaktadır.Dolayısıyla da toprakta yetişen besinlerdende vücudun ihtiyacı olan iyot alınamamaktadır.
Bu konuda üniversitelerimizin yıllar içinde yaptığı araştırma sonuçlarına bakıldığında;
1968 , 1970, 1979 ve 1980 yıllarında gıda ve içme sularında iyotun yetersiz olduğu görülmektedir.
Bu nedenle bireylerin günlük iyot ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunların çözümü için tuzun iyotla zenginleştirilmesi yoluna gidilmiştir. Herkesin kullandığı sofra tuzuna bir miktar iyot katılması ve bu yolla vücudun ihtiyacı olan iyotun alınmasıyla; ülkemiz çocuklarını tehdit eden iyot yetersizliğine bağlı hastalıklar, yetersiz gelişme gibi sorunların önlenmesi sağlanacaktır.
Neden Tuzun İyotlanması Tercih Edilmiştir?
Çünkü;
Tuz herkes tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Düşük maliyetlidir ve yıllık olarak kişi başına tüketim fiyatı ucuzdur.
Tuzun iyotlanması ile renk-koku-tat değişikliği olmamaktadır.
Ülkemizdeki Bu Sorunun Çözümü İçin;
Türkiye'de, "İyot Yetersizliği Hastalıkları" önemli bir halk sağlığı sorunudur. Bu sorunları ortadan kaldırmak amacıyla Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü 1994 yılında ülke düzeyinde İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI VE TUZUN İYOTLANMASI PROGRAMI başlatmıştır.
Programın Temel Amacı; toplumu iyotlu tuz tüketimi konusunda bilgilendirerek iyot eksikliği hastalıklarından korumaktır.
1998 yılında Türk Gıda Kodeksi'nde sofra tuzlarının iyotlu olarak üretilmesi yasal zorunluluk haline getirilmiştir!
Programın başladığı 1994 yıllarında evlerde iyotlu tuz kullanım oranı %20 lerde iken programın etkin bir şekilde yürütülmesi ile aynı oran %64 lere ulaşmıştır. Ancak ülkemizde evlerin %36 sında iyotlu tuz kullanılmadığı, yine ilçe ve köylerde iyotlu tuz kullanımının kentlerdekine oranla daha düşük olması, ülke düzeyinde iyotlu tuz tüketiminin arttırılmasında eğitime ağırlık verilmesinin gerekliliğinin önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır.
LÜTFEN DİKKAT !!!
Evinize aldığınız tuzun İyotlu olmasına dikkat ediniz.
Satın aldığınız İyotlu tuzunuzun İyot içeriğinin korunması için tuzu
Koyu renkli ve kapaklı kavanozlarda koruyunuz
Serin ve kuru yerde saklayınız
Güneş ışığından uzak tutunuz
Eğer tuzunuzu kendi torbasında saklayacaksanız naylon torbanın ağzını mutlaka kapalı tutunuz.
DEĞERLİ ÖĞRETMENLER;
İyot yetersizliği, ülkemizdeki önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. Sadece iyotlu tuz kullanarak önlenebilecek bu sorunun en olumsuz etkileri bebekler ve çocuklar üzerinde görülmekte, onları zeka geriliği ve okulda başarısızlık gibi risklerle karşı karşıya bırakmaktadır.
Çocukların temel haklarından biri sağlıklarının korunmasıdır. Bu yüzden Sağlık Bakanlığı olarak 1994 yılında iyotlu tuz tüketimini arttırmak ve halkımızı bilinçlendirmek amacıyla bir çalışma başlattık. Bu çalışmanın başarıya ulaşmasında "siz öğretmenlerimizin" katkısı çok önemlidir.
Araştırmalara göre öğretmenlik toplumunun güvenini kazanmış olan doğru ve güvenilir mesleklerden biridir. Ve siz öğretmenler doğal toplum liderlerisiniz. Geleceğin yetişkinlerinin sağlıklı, mutlu ve üretken bireyler olmasında en önemli rollerden biri sizlere düşmektedir.
Halk sağlığı sorunlarının ortadan kaldırılmasında sizlerin çocuklarımıza ve toplumun geneline sunduğu eğitimlerin önemi çok büyüktür. İyotlu tuz kullanımını artırmak için de sizlerden beklentimiz; ulaşabildiğiniz herkese iyotlu tuz kullanımını önermenizdir. Kişileri ambalajının üzerinde İYOTLU yazan tuzları satın almaları gerektiği konusunda uyarınız.
Değerli Öğretmenlerimiz, iyot yetersizliğine bağlı hastalıkların önlenmesinde ve iyotlu tuz kullanım oranının istenilen düzeye ulaşmasında sizlerin göstereceği duyarlılık bu sağlık sorunun önlenmesine karşı atılmış en önemli adımlardan biri olacaktır.
UNUTMAYINIZ Kİ; İYOT YETERSİZLİĞİ ÖNLENEBİLİR ZEKA GERİLİĞİNİN EN TEMEL NEDENİDİR.
Küreselleşen dünyada ülke olarak yerimizi alabilmek için geleceğimizin güvencesi olan çocuklarımızın zeka, öğrenme başarısı gibi sorunlara maruz kalmasını hep birlikte önleyerek önemli mesafeler kaydedebiliriz.
0 yorum:
Yorum Gönder